Με τον Δωδεκάλογο του Γύφτου, ο Κωστής Παλαμάς καταφέρνει να συρράψει με τα κόκκινα νήματα της ποίησής του τις σχέσεις μεταξύ του αρχαίου παρελθόντος με τη συγχρονία του ποιήματος, τα τελευταία χρόνια της πάλαι ποτέ ένδοξης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου χαρακτηρίζεται από τον ίδιο τον ποιητή ως "το σαν ολοκληρωτικό των ιδεών του ποίημα".