Να που βρίσκεται η αληθινή μαγεία του Παπαδιαμάντη γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης. Δε ζητά να τεντώσει τα νεύρα μας, να σείσει πύργους και να επικαλεστεί τέρατα. Οι νύχτες του, ελαφριές σαν το γιασεμί ακόμη και όταν περιέχουν τρικυμίες, πέφτουν επάνω στην ψυχή μας σαν μεγάλες πεταλούδες που αλλάζουν ολοένα θέση, αφήνοντας μια στιγμή να δούμε στα διάκενα τη χρυσή παραλία όπου θα μπορούσαμε να 'χαμε περπατήσει χωρίς βάρος, χωρίς αμαρτία. Το κείμενο της έκδοσης αυτής ακολουθεί την πρώτη δημοσίευση του διηγήματος και συνοδεύεται από επεξηγηματικές γλωσσικές σημειώσεις. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)

"Η μαγεία του Παπαδιαμάντη". Καταπώς έγραψε το 1974 ο Οδυσσέας Ελύτης. "Μα πού βρίσκεται η αληθινή μαγεία του Παπαδιαμάντη;" έγραφε. "Οι νύχτες του, ελαφριές σαν το γιασεμί, ακόμη και όταν περιέχουν τρικυμίες, πέφτουν πάνω στην ψυχή μας σαν μεγάλες πεταλούδες που αλλάζουν ολοένα θέση, αφήνοντας μια στιγμή να δούμε στα διάκενα τη χρυσή παραλία όπου θα μπορούσαμε να 'χαμε περπατήσει χωρίς βάρος, χωρίς αμαρτία".

Η μαγεία του Παπαδιαμάντη στο τομίδιο των περίπου ογδόντα σελίδων, όπου η Νοσταλγός πιασμένη στα μαγνάδια της νύχτας και της αποθυμιάς αναστενάζει και λαχταρά: "Να έβγαινα σε μια βαρκούλα, τώρα δα... έτσι μου φαίνεται... να φτάναμε πέρα!" Το "πέρα" είναι η πατρίδα της, ο γενέθλιος τόπος, τόπος βουνίσιος, ακριβώς πίσω από το αντικρινό βουνό. Δεν ήταν μακριά της, μα εκείνη αισθανόταν όπως αν βρισκόταν σε άλλη ήπειρο, "ως να την εχώριζεν ολόκληρος ωκεανός εκείθεν, ενώ μόλις απείχε δώδεκα μίλια...".

Ασφυκτιούσε μέσα σε μια σχέση που δεν επιθύμησε ποτέ η Λιαλιώ η μικροπαντρεμένη. Ο άντρας της με τα υπερδιπλάσια χρόνια ούτε που της έδινε σημασία. Ολημέρα άφαντος από το σπίτι και η καρδιά της νέας φούσκωνε, όχι μόνο από τη νοσταλγία της πατρίδας, μάλλον από το όνειρο μιας ζωής που δεν θα την πλησίαζε ποτέ, το 'ξερε. "Για να δοκιμάσω πώς θα μου φανεί, όταν θα μβαρκάρω για να πάω πέρα...".
Είχε απευθυνθεί σε νεαρό δεκαοχτάχρονο γείτονά της, τον Μαθιό, κι εκείνος απάντησε χωρίς καθόλου να διστάσει: "Μπορώ να ρίξω εκείνη τη βάρκα στον γιαλό... Τι λες, δοκιμάζουμε;"

Βάρκα ξένη, αλλά θα έφευγαν για μια βολτούλα μόνο, "μια γύρα μες στο λιμάνι, τώρα με το φεγγαράκι". Δεν θα τους αντιλαμβάνονταν. Ετσι πίστευαν...
Είναι αδύνατο να μεταφερθεί όλο το θάμβος και η μαγεία του έργου μέσα σ' ένα σημείωμα. Το ενδιαφέρον του βιβλίου. Μπορεί όμως η γράφουσα να πει ότι το διήγημα, νουβέλα μάλλον, καλό θα ήταν να διαβαστεί από τα παιδιά μες στο καλοκαιρινό φως κοντά στην αιώνια Νοσταλγό, τη θάλασσα. Ίσως σκιρτήσει η άλλη, η προαιώνια Νοσταλγός, η ψυχή τους. (ΕΛΕΝΗ ΣΑΡΑΝΤΙΤΗ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 11/7/2008)